Cynnig Parc Cenedlaethol Newydd Cymru

Trosolwg

Wedi'i ddiweddaru ddiwethaf ar y 15 o Fedi 2025.

Ewch i Wales’s New National Park Proposal i weld y dudalen hon yn Saesneg.

Y newyddion diweddaraf: Medi 2025

• Ymgynghoriad 12 wythnos yn dechrau ar y Parc Cenedlaethol Glyndŵr arfaethedig – Ymgynghoriad Statudol Parc Cenedlaethol Arfaethedig Glyndŵr Gorchymyn (Dynodi) 2025 bellach yn fyw.

•  

  Canlyniad Cyfarfod Bwrdd Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) Gorffennaf 2025 – Ar 16 Gorffennaf 2025, ystyriodd Bwrdd CNC y meini prawf dynodi a'r dystiolaeth ategol a gyflwynwyd gan swyddogion yn ofalus. Cytunodd y Bwrdd y dylai CNC fwrw ymlaen ag Ymgynghoriad Statudol ar y cynnig i ddynodi Parc Cenedlaethol newydd, gan gynnwys y ffin ddiffiniedig.

   

   

Darllenwch ymlaen i ddysgu mwy am y broses werthuso hyd yma ...

Cefndir y Cynnig

Yn ei Rhaglen Lywodraethu (2021- 2026), nododd Llywodraeth Cymru ei hymrwymiad i ddynodi Parc Cenedlaethol newydd i Gymru. CNC yw cynghorydd statudol Llywodraeth Cymru ar dirwedd a’r awdurdod dynodi ar gyfer unrhyw Barciau Cenedlaethol neu Ardaloedd o Harddwch Naturiol Eithriadol newydd.

Comisiynodd Llywodraeth Cymru CNC i werthuso’r achos dros Barc Cenedlaethol newydd yn seiliedig ar Dirwedd Genedlaethol Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy (Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol gynt).

Mae CNC yn sefydliad annibynnol a bydd yn gwneud argymhelliad annibynnol yn seiliedig ar y dystiolaeth a gasglwyd a’r goblygiadau i ddinasyddion Cymru. Bydd y broses a’r profion statudol yn cael eu cymhwyso.

Dros y ddwy flynedd ddiwethaf, mae CNC wedi bod yn gwerthuso’r achos dros Barc Cenedlaethol newydd yng Nghymru. Mae’r gwaith wedi cynnwys casglu data a thystiolaeth, ymgynghori ac ymgysylltu â chymunedau lleol a rhanddeiliaid eraill.

Mae canllawiau gweithdrefnol CNC: GN010 wedi llywio’r weithdrefn asesu.

Gweler y ddogfen Canllawiau Gweithdrefnol am fanylion llawn.

Ardal Chwilio ar gyfer Parc Cenedlaethol Newydd

Yn 2023, fe wnaethon ni nodi Ardal Chwilio ar gyfer Parc Cenedlaethol newydd posibl, gan ddechrau gyda Thirwedd Genedlaethol Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy, sydd eisoes wedi’i chydnabod am ei Harddwch Naturiol. Fe wnaethom gymhwyso dadansoddiad gofodol, a mapio gan gynnwys y set ddata LANDMAP i nodi ardaloedd a allai fod yn haeddu cael eu cynnwys.

Gweler yr Adroddiad Ardal Chwilio am fanylion llawn.

Cyfnod Ymgysylltu a’r Cyhoedd 2023

Fe wnaethon ni gynnal cyfnod ymgysylltu cyhoeddus am 7 wythnos yn 2023 a oedd yn cynnwys digwyddiadau ar-lein a galw heibio ar gyfer y cyhoedd a rhanddeiliaid targedig. Bwriad hyn oedd meithrin dealltwriaeth o faterion lleol, ac roedd yn cynnwys rhannu Map Ardal Chwilio cychwynnol. Cafwyd 966 o ymatebion i’r holiadur, ac roedd mwyafrif bach o’r ymatebwyr o blaid Parc Cenedlaethol newydd. Y themâu a grybwyllwyd amlaf a nodwyd o’r dadansoddiad oedd:

1. Cadwraeth tirwedd, Cydnabyddiaeth i’r ardal, Tawelwch.
2. Bywyd Gwyllt, Amaethyddiaeth a rheoli tir, Amgylchedd a Chynaliadwyedd.
3. Twristiaeth, Gwasanaethau cyhoeddus, a Seilwaith.
4. Angenrheidrwydd am newid, Rheoli a rheolaethau, Costau, Cyllid, Biwrocratiaeth.
5. Pobl leol a chymunedau, Economi Leol.
6. Materion mynediad a Hamdden awyr agored.
7. Tai.
8. Diwylliant a Threftadaeth.
9. Goblygiadau cynllunio.
10. Ymholiadau ynghylch ffiniau.
11. Angen am fwy o wybodaeth.

O ganlyniad i adborth gan randdeiliaid, ychwanegwyd nifer o feysydd i’w hasesu ymhellach i lywio’r Ardal Ymgeisiol ar gyfer ymgynghoriad cyhoeddus yn 2024.

Gweler y dudalen cyfnod ymgysylltu â’r cyhoedd rhwng mis Hydref a mis Tachwedd 2023 a'r Adroddiad Cyfnod Ymgysylltu 2023 am fanylion llawn.

Rhinweddau Arbennig yr Ardal Chwilio

Fe wnaethom gomisiynu Craggattack Consulting i nodi rhinweddau arbennig yr Ardal Chwilio. Defnyddiodd y broses ymchwil bwrdd gwaith, gweithdai, ymgysylltiad diwylliannol, adroddiadau hanesyddol, data LANDMAP, strategaethau lleol, a mewnbwn y cyhoedd.

Nodwyd chwe rhinwedd ddiffiniol:

• Gofod ysbrydoledig sy’n hyrwyddo iechyd a lles meddyliol, corfforol ac ysbrydol.
• Lle gyda chymunedau cydlynol a phatrymau anheddu nodedig.
• Stori am ryngweithio dynol â’r dirwedd dros filoedd o flynyddoedd.
• Cartref i rywogaethau a chynefinoedd pwysig yn rhyngwladol ac yn lleol.
• Tirwedd nodedig, ategol a chyferbyniol.
• Tirwedd sy’n darparu manteision y tu hwnt i’w ffiniau.

Gweler yr Adroddiad Rhinweddau Arbennig am fanylion llawn.

Grymoedd dros Newid yn yr Ardal Chwilio

Yn 2024, fe wnaethom gomisiynu Ymgynghorwyr Defnydd Tir i asesu’r grymoedd dros newid, presennol a rhai sy’n dod i’r amlwg, sy’n effeithio ar y rhinweddau arbennig o fewn yr Ardal Chwilio.

Nodwyd pum prif gategori newid:

1. Newid hinsawdd – grym trawsbynciol sy’n dylanwadu ar bob un arall, gan gynnwys effeithiau ac ymdrechion addasu/ lliniaru.
2. Datblygiad adeiledig a seilwaith – sy’n cwmpasu tai, diwydiant, trafnidiaeth, ynni adnewyddadwy, mwynau a gwastraff.
3. Rheoli tir a’r amgylchedd naturiol – gan gynnwys amaethyddiaeth, coedwigaeth, arallgyfeirio incwm a stiwardiaeth amgylcheddol.
4. Cymunedau cynaliadwy a threftadaeth ddiwylliannol – mynd i’r afael â newidiadau demograffig, tai, cyflogaeth, traddodiadau diwylliannol a defnydd o’r iaith Gymraeg.
5. Rheoli ymwelwyr a thwristiaeth – sy’n cwmpasu mwy o hamdden, ei bwysau ar gymunedau lleol a natur, a’r seilwaith sydd ei angen i’w gefnogi.

Gweler yr Adroddiad Grymoedd Dros Newid am fanylion llawn.

Gwerthusiad o Opsiynau Rheoli

Comisiynwyd Ymgynghorwyr Defnydd Tir hefyd i gymharu pum opsiwn rheoli ar gyfer mynd i’r afael â’r grymoedd dros newid a nodwyd: 1. Busnes fel arfer – dim newid i’r trefniadau presennol. 2. Parc Rhanbarthol y Cymoedd – enghraifft o fodel partneriaeth sydd wedi’i anelu at wella’r amgylchedd a chymdeithas. 3. Parc Rhanbarthol De’r Pennines – enghraifft o barc cenedlaethol blaenorol a ddarparwyd a ddygwyd ymlaen fel parc rhanbarthol trwy ddull partneriaeth. 4. Bwrdd Cadwraeth Tirwedd Cenedlaethol – model Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol gwell gyda’i ddyletswyddau llywodraethu a hamdden ei hun, e.e. y Chilterns a’r Cotswolds. 5. Parc Cenedlaethol – yn cynnig pwerau ehangach, cefnogaeth statudol, a mwy o ddiogelwch ariannu. Daeth y dadansoddiad cymharol i’r casgliad mai Parc Cenedlaethol a Bwrdd Tirwedd Cenedlaethol estynedig gyda Cadwraeth oedd yr unig fframweithiau hyfyw ar gyfer rheoli’r grymoedd dros newid. Mae’r Parc Cenedlaethol yn fwy cadarn oherwydd ei bwerau cynllunio statudol, cyllid llywodraeth diogel, a strwythurau rheoli profedig.

Gweler yr Adroddiad Opsiynau Rheoli am fanylion llawn.

Gwerthusiad o Ardaloedd Tirwedd

Er mwyn sefydlu a oes darn addas a helaeth o dir sy’n bodloni’r meini prawf statudol ar gyfer dynodiad, fe wnaethom gomisiynu Gillespies LLP (mewn partneriaeth â Ffiona Fyfe Associates Ltd a Countryscape) i gynnal gwerthusiad tirwedd manwl. Roedd hyn yn cynnwys ymweliadau safle helaeth a dadansoddiad o ddata o bell ac arweiniodd at rai ardaloedd, o fewn yr Ardal Chwilio gychwynnol, yn cael eu heithrio a rhai ardaloedd yn cael eu hychwanegu i greu’r Ardal Ymgeisiol.

Gweler yr Adroddiad Meysydd Gwerthuso am fanylion llawn.

Ardal Ymgeisiol

Darparodd adroddiad a map yr Ardal Ymgeisiol y manylion ar gyfer ffin ddrafft arfaethedig y Parc Cenedlaethol a ffurfiodd y sail ar gyfer yr ymgynghoriad cyhoeddus yn 2024.

Gweler yr Adroddiad Ardal Ymgeisiol am fanylion llawn.

Ymgynghoriad Cyhoeddus 2024

Fe wnaethon ni gynnal ymgynghoriad cyhoeddus am 10 wythnos yn 2024, ar yr Ardal Ymgeisiol a derbyniodd 1,960 o ymatebion. Roedd cydnabyddiaeth gref o’r meini prawf cymhwyso ar gyfer Parc Cenedlaethol er nad oedd hyn bob amser yn trosi’n gefnogaeth i’r dynodiad. Roedd mwyafrif o tua 10% o’r ymatebwyr o blaid Parc Cenedlaethol newydd. Roedd y materion allweddol yn fras yn debyg i’r rhai a nodwyd yn 2023. Llywiodd adborth lawer o’r asesiadau canlynol ac fe ysgogodd adolygiad o’r dystiolaeth yn ymwneud â’r ffin.

Gweler tudalen ymgynghoriad cyhoeddus rhwng mis Hydref a mis Rhagfyr 2024 a'r Adroddiad Ymgynghoriad Cyhoeddus 2024 am fanylion llawn.

Ymgynghoriad Statudol 2025

Mae ymgynghoriad statudol 2025 ar y Gorchymyn Parc Cenedlaethol (Dynodi) arfaethedig bellach yn fyw.

I gael rhagor o wybodaeth, ewch i dudalen we Ymgynghoriad Statudol Parc Cenedlaethol Arfaethedig Glyndŵr Gorchymyn (Dynodi) 2025.