Prosiect mwynglawdd metel Cwmnewydion

Trosolwg

Mae prosiect Cwmnewydion yn canolbwyntio ar fwynglawdd Graig Goch a Cheuffordd Frongoch, sydd wedi'u lleoli o fewn Cwm Cwmnewydion, tua 1.5 km i'r de-orllewin o bentref Trisant a 3.75 km i'r gogledd-orllewin o Bont-Rhyd-y-groes yng Ngheredigion.

Mae cwrs dŵr Nant Cwmnewydion yn llifo ar hyd llawr y dyffryn yn union gerllaw ffin ogleddol mwynglawdd Graig Goch.

I fyny'r afon i'r dwyrain o fwynglawdd Graig Goch mae Ceuffordd Frongoch a mwynglawdd Wemyss. 

Mae mwynglawdd Frongoch ymhellach i'r gogledd ddwyrain ac mae mewn dalgylch dŵr wyneb gwahanol (Nant Cell), er bod y dŵr daear o fewn system y mwynglawdd yn gollwng o geuffordd Frongoch.

Mae nifer o gamau gwaith adfer eisoes wedi'u gwneud ym mwynglawdd Frongoch, sydd wedi mynd i'r afael â nifer o broblemau dŵr wyneb gyda dyluniadau yn cael eu datblygu ar hyn o bryd ym mwynglawdd Wemyss.

Roedd mwynglawdd Graig Goch yn cynhyrchu mwyn plwm a sinc o 1840 i 1889 ac yn gweithio ar yr un wythïen â mwyngloddiau Wemyss a Frongoch gerllaw tua'r dwyrain, er nad yw'r gweithfeydd mwyngloddio wedi'u cysylltu o dan yr wyneb.  

Mae Ceuffordd Frongoch yn mynd yn fras i gyfeiriad gogledd-ddwyreiniol am oddeutu 1.5km ac yn draenio mwynglawdd Wemyss o fewn yr un dalgylch, a mwynglawdd Frongoch.

Mae Nant Cwmnewydion wedi'i halogi'n helaeth â sinc, plwm a chadmiwm, a'r ffynhonnell fwyaf yw Ceuffordd Frongoch. Mae'r nant yn ffynhonnell sylweddol o fetelau i Nant Magwr ac Afon Ystwyth, gan achosi methiannau mewn safonau ar gyfer sinc, plwm a chadmiwm.