Rydym wedi cwblhau Achos Busnes Amlinellol i ystyried a allai cynllun rheoli perygl llifogydd leihau’r perygl o lifogydd o Nant Clydach i gartrefi ar hyd Teras Clydach yn Ynys-y-bwl.

Mae’r gwaith hwn yn adeiladu ar asesiadau blaenorol ac yn cynnwys gwaith modelu manwl, astudiaethau amgylcheddol ac ymgysylltu â thrigolion. Mae’r Achos Busnes Amlinellol yn ystyried yr opsiynau posibl, eu costau a’u manteision posibl, ac yn ystyried a allai cynllun fodloni’r gofynion technegol a chyllidol y mae eu hangen er mwyn symud ymlaen.

Darllenwch yr Achos Busnes Amlinellol (Saesneg yn unig).

Beth gafodd ei ystyried

Dilynodd yr Achos Busnes Amlinellol hwn ganllawiau Trysorlys EF a Llywodraeth Cymru ar gyfer dadansoddi’r opsiynau posibl ar gyfer rheoli perygl llifogydd er mwyn lleihau’r perygl o Nant Clydach.

Mae ein hasesiad yn dangos:

• Mai cyfyngedig yw’r amddiffyniad y mae’r wal bresennol gerllaw Nant Clydach yn ei gynnig.
• Y gallai llifogydd ddigwydd heb fawr o rybudd, gyda’r llif ar ei anterth dim ond tair awr ar ôl glaw trwm.
• Wrth i newid hinsawdd fynd rhagddo, bydd y perygl hwn yn cynyddu’n sylweddol, a rhagwelir y bydd llifogydd sylweddol yn digwydd bob yn ail flwyddyn yn y tymor hir os na chymerir unrhyw gamau.

Edrychwyd yn fanwl ar amrywiaeth o fesurau posibl a dewiswyd dau brif opsiwn ar gyfer y rhestr fer:

1. Wal amddiffyn uwch – gan ddisodli wal bresennol y briffordd gyda strwythur peirianyddol talach a mwy sylweddol.
2. Prynu trwy gytundeb – prynu’r eiddo sy’n wynebu’r perygl mwyaf er mwyn eu dymchwel, gan eu tynnu o’r gorlifdir i bob pwrpas.

Beth ganfu’r asesiad

Er bod angen amlwg gan y gymuned, nid yw’r naill opsiwn na’r llall yn agos at fod yn economaidd hyfyw o dan reolau cyllido Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru at ddibenion rheoli perygl llifogydd, rheolau y mae’n rhaid i ni eu dilyn.

Byddai angen i’r wal amddiffyn arfaethedig amrywio ar ei hyd rhwng 3.5 metr a 4.5 metr uwchlaw lefel y ffordd er mwyn cynnig lefel dda o amddiffyniad. Byddai effaith weledol hyn yn sylweddol a byddai risg o hyd y gallai llifogydd godi’n uwch na lefel y wal yn y dyfodol, neu y gallai fod llifogydd trychinebus yn y gymuned pe bai’r wal yn methu rhyw ddydd. Mae'r gost a amcangyfrifir ar gyfer cyflawni'r cynllun hwn yn anffodus yn llawer mwy na'r manteision economaidd o faint sylweddol.

Mae'r asesiad hefyd yn cadarnhau nad yw prynu'r eiddo sy'n wynebu'r perygl mwyaf yn gost-effeithiol i fod yn gymwys i dderbyn cyllid Cymorth Grant Amddiffyn rhag Llifogydd gan Lywodraeth Cymru.

Fe wnaethom archwilio’r holl newidiadau posibl i’r dyluniad a’r holl ddeunyddiau posib er mwyn ceisio gostwng y costau, ond nid oes yr un o’r opsiynau’n bodloni’r profion economaidd y mae eu hangen er mwyn symud ymlaen i’r cam nesaf o gyllido.

Dydyn ni ddim yn troi ein cefnau

Mae’r perygl llifogydd yno o hyd, ac rydym yn deall y gofid y gall hyn ei achosi. Er bod y Cynllun Busnes Amlinellol yn dod i’r casgliad na ellir bwrw ymlaen â chynllun llifogydd llawn ar hyn o bryd, dydyn ni ddim yn bwriadu troi ein cefnau ar y gymuned hon.

Mae yna gamau pwysig y mae angen eu cymryd o hyd:

• Grŵp Cymunedol Gweithredu ar Lifogydd: Byddwn yn dal ati i gefnogi’r Grŵp Cymunedol Gweithredu ar Lifogydd ac yn mynychu Cyfarfodydd Aml-Asiantaeth gyda nhw.
• Parhau i weithio ar y cyd: Rydym yn gweithio gyda Chyngor Rhondda Cynon Taf  a phartneriaid eraill i archwilio opsiynau i reoli perygl llifogydd.

Y camau nesaf

Rydym yn deall bod byw o dan y bygythiad cyson hwn yn effeithio’n ddirfawr ar drigolion ac nad dyma oedd y canlyniad yr oedd unrhyw un yn gobeithio amdano. Ond rydym wedi ymroi o hyd i gefnogi’r gymuned, ochr yn ochr â Chyngor Rhondda Cynon Taf a Llywodraeth Cymru, er mwyn penderfynu ar y ffordd fwyaf realistig a chynaliadwy ymlaen. Byddwn yn parhau i ddiweddaru’r gymuned cyn gynted ag y byddwn yn gwybod mwy.

Dyma'r Achos Amlinellol Strategol, sydd wedi'i gymeradwyo ar gyfer cyllid i symud ymlaen i'r cam Achos Busnes Amlinellol.

• Achos Amlinellol Strategol (Saesneg yn unig)

Mae Arup wedi cynhyrchu'r adroddiadau canlynol ar gyfer y prosiect:

• Adroddiad Modelu Rhestr Hir (Saesneg yn unig)
• Adroddiad Modelu Rhestr Fer (Saesneg yn unig)