Prosiect Addasu i Berygl Llifogydd Pwllheli
Trosolwg
Mae rhannau o Bwllheli mewn perygl o lifogydd o afonydd a'r môr. Disgwylir y gallai peryglon llifogydd yn y dyfodol, yn enwedig o'r arfordir, fod yn sylweddol. Wrth i'n hinsawdd newid, byddwn yn wynebu stormydd yn amlach, yn ogystal â lefelau môr sy’n codi. Bydd hyn yn rhoi mwy o bwysau ar amddiffynfeydd rhag llifogydd a gallai effeithio ar sut maen nhw'n perfformio. Mae cynnal y lefel bresennol o amddiffyniad rhag llifogydd ar gyfer pobl a chartrefi yn her.
Mae Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) yn gweithio i ddod o hyd i ddatrysiadau ynghylch rheoli’r perygl o lifogydd yn yr hirdymor ar gyfer cymuned Pwllheli. Nod y prosiect yw darparu dull cynaliadwy o reoli’r perygl y mae llifogydd llanwol ac afonol yn ei beri i bobl ac eiddo. Bydd hyn yn gofyn am addasu amddiffynfeydd ac arferion i adlewyrchu heriau digyffelyb newid hinsawdd, erydiad arfordirol, a chynnydd yn lefel y môr.
Mae'r prosiect wedi'i ariannu gan Lywodraeth Cymru i helpu i gyflawni amcanion y Strategaeth Genedlaethol ar gyfer Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydu Arfordirol yng Nghymru a’r Rhaglen Lywodraethu.
Mae'r prosiect yn adeiladu ar gynlluniau ac astudiaethau lleol blaenorol. Mae'n asesu ystod o opsiynau, gan ystyried y dystiolaeth ac amrywiaeth o ffactorau megis cynaliadwyedd, hyfywedd a fforddiadwyedd. Bydd y prosiect yn archwilio cyfleoedd i greu neu wella cynefinoedd a bioamrywiaeth a dod â chyfleoedd amgylcheddol, cymdeithasol ac economaidd ehangach i'r gymuned.
Diweddariad ar y prosiect
Fe wnaethon ni ymgysylltu â chi yn ystod cam blaenorol y prosiect i ddeall eich profiadau a'ch pryderon ynghylch llifogydd ac i ofyn am eich adborth ynghylch yr opsiynau ar y rhestr hir a'r rhestr fer. Yn ystod cam hwn o’r prosiect, byddwn yn asesu'r opsiynau ar y rhestr fer ac yn rhannu'r opsiwn a ffefrir gennym.
Byddwn yn cynnal arolygon ac ymchwiliadau ac yn datblygu tystiolaeth i’n galluogi i asesu pob opsiwn sydd ar y rhestr fer. Bydd yr opsiynau ar y rhestr fer yn cael eu hasesu yn seiliedig ar eu heffaith dechnegol, economaidd, amgylcheddol a chymdeithasol yn erbyn amcanion strategol a osodwyd ar gyfer y prosiect. Bydd hyn yn cynnwys ystyried adborth blaenorol gan randdeiliaid ac asesu pa elfennau a allai ffurfio cynllun sy'n debygol o sicrhau cyllid.
Y dewisiadau rhestr fer sy'n cael eu hasesu yw:
- Afonydd y gorllewin (afon Penrhos ac afon Rhyd-hir) – dargyfeirio afonydd a/neu arllwysfa newydd
- Yr arfordir gorllewinol – addasu'r amddiffynfeydd rhag llifogydd arfordirol, gan gynnwys opsiynau i'w symud i mewn i'r tir
- Yr harbwr / canol – amddiffynfeydd rhag llifogydd wedi'u huwchraddio neu amddiffynfeydd rhag llifogydd uwch newydd
- Afonydd y dwyrain (afon Erch) – amddiffynfeydd rhag llifogydd wedi'u huwchraddio neu amddiffynfeydd rhag llifogydd uwch newydd yn Aber-erch
- Yr arfordir dwyreiniol – dim ymyrraeth weithredol
Ar ôl i ni gynnal yr asesiad hwn, byddwn mewn cysylltiad yn ystod gaeaf 2025/26 i drafod yr allbynnau â chi ac i gasglu eich barn a'ch adborth ar yr opsiwn a ffefrir wrth iddo gael ei ddatblygu. Ar y cam hwn, amlinelliad yn unig fyddai'r opsiwn a ffefrir a byddai angen datblygu'r opsiwn hwn ymhellach wedyn. Er enghraifft, efallai y bydd yr opsiwn a ffefrir yn nodi bod angen amddiffynfa ond byddai hyn wedyn yn cael ei ddatblygu i ystyried yr aliniad a'r math o amddiffynfa, megis mur llifogydd neu arglawdd.
Cwestiynau cyffredin
Beth mae'r prosiect yn ceisio'i gyflawni?
Nod y prosiectau yw mynd i'r afael ag effeithiau a heriau newid yn yr hinsawdd a ddisgwylir dros y 100 mlynedd nesaf mewn ffordd strwythuredig. Ein nod yw darparu dull cynaliadwy o reoli’r perygl y mae llifogydd llanwol ac afonol yn ei beri i bobl ac eiddo yng nghymuned Pwllheli. Bydd hyn yn gofyn am addasu amddiffynfeydd ac arferion i adlewyrchu heriau digyffelyb newid hinsawdd, erydiad arfordirol, a chynnydd yn lefel y môr.
Pa ardaloedd o Bwllheli sydd mewn perygl o lifogydd?
Mae ardaloedd o Bwllheli mewn perygl o lifogydd o afonydd, o’r môr, ac o ddŵr wyneb. Disgwylir y gallai peryglon llifogydd yn y dyfodol, yn enwedig o'r arfordir, fod yn sylweddol. Mae gwasanaeth ‘gwirio eich perygl o lifogydd yn ôl cod post’ CNC yn dweud wrthych chi beth yw’r perygl o lifogydd o ran ardal benodol (ond nid eiddo penodol). Mae'r siawns hon o brofi llifogydd yno bob amser – eleni, y flwyddyn nesaf, ac yn y dyfodol.
Beth yw cyfrifoldebau CNC mewn perthynas â’r perygl o lifogydd?
Mae gan CNC bwerau caniataol o dan Ddeddf Adnoddau Dŵr 1991 i arfer ei swyddogaeth rheoli’r perygl o lifogydd mewn perthynas â phrif afonydd a'r môr. Pwerau yn ôl disgresiwn yw'r rhain ac nid oes gennym unrhyw ddyletswydd statudol i arfer y pwerau hyn drwy ymgymryd â gwaith. Mae strategaeth Llywodraeth Cymru yn blaenoriaethu amddiffyn pobl a chymunedau. Felly, rhaid i CNC flaenoriaethu ei adnoddau cyfyngedig yn yr ardaloedd lle mae'r perygl mwyaf i fywyd o ganlyniad i lifogydd. Yn ymarferol, mae hyn yn golygu bod cynlluniau'n cael blaenoriaeth i ddarparu buddion i eiddo preswyl yn gyntaf ac yn bennaf. Efallai na fydd cynlluniau bob amser yn gallu rheoli’r perygl o lifogydd o ran busnesau, ffyrdd, seilwaith a thir ond byddant yn cael eu hystyried fel rhan o'n hasesiad. Mae'r dull hwn sy'n seiliedig ar risg yn defnyddio'r data a thystiolaeth orau sydd ar gael i lywio'r penderfyniadau a wnawn er mwyn sicrhau ein bod yn ymgymryd â'r ymyrraeth gywir yn y lleoliadau cywir.
Sut fyddai'r cynllun hwn yn cael ei ariannu?
Mae'r prosiect wedi'i ariannu drwy Raglen Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydu Arfordirol Llywodraeth Cymru, rhaglen waith a ariennir gan gyfalaf a wneir gan awdurdodau rheoli risg i leihau'r perygl o lifogydd ac erydu arfordirol i gymunedau ledled Cymru.
Rhaglen Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydu Arfordirol 2025 i 2026 | LLYW.CYMRU
A ystyriwyd fy adborth ar ôl y digwyddiad galw heibio ym mis Tachwedd 2023?
Do. Mae'r holl adborth a gawsom ni yn dilyn y digwyddiad galw heibio ym mis Tachwedd 2023 wedi cael ei archwilio. Er bod gwahanol farnau ar yr opsiynau i reoli’r perygl o lifogydd, mae'r pwyntiau bwled isod yn crynhoi rhai o themâu allweddol yr adborth. Bydd yr holl adborth a gawsom yn cael ei ystyried wrth asesu'r opsiynau ar y rhestr fer.
- Yn gyffredinol, gwnaeth randdeiliad sylwadau cadarnhaol ynghylch y gwaith o reoli cyrsiau dŵr, gan gynnwys carthu rhwydwaith yr afonydd a chronfa ddŵr Rhyd-hir. Codwyd pryderon hefyd ynghylch gallu perchnogion tir i ymgymryd â gwaith cynnal a chadw.
- Yn gyffredinol, gwnaeth rhanddeiliad sylwadau cadarnhaol ynghylch amddiffynfeydd arfordirol peirianneg galed, megis amddiffynfeydd meini. Yn ardal arfordirol y gorllewin, yr opsiwn a ffefrir yn gyffredinol oedd i gynnal yr amddiffynfeydd presennol neu leoliad yr amddiffynfa ac roedd rhai rhanddeiliaid yn teimlo y dylid ymestyn yr amddiffynfeydd meini yn yr ardal hon.
- Er bod rhai rhanddeiliaid wedi gwneud sylwadau ffafriol am giât harbwr newydd, codwyd pryderon gan berchnogion cychod ynghylch effaith giât newydd wrth fynedfa'r harbwr o ran gofynion yr harbwr i ddarparu mynediad 24 awr ym mhob tywydd.
- Gwnaeth rhai rhanddeiliaid sylwadau cadarnhaol ynghylch dargyfeirio afonydd ar gyfer rheoli llifogydd yn ardal afonydd y gorllewin ac roedden nhw o'r farn y byddai'n gwella llif y dŵr yn sylweddol. Er hynny, codwyd rhai pryderon ynghylch cymhlethdod a chost yr opsiwn hwn.
- Yn gyffredinol, dywedodd rhanddeiliaid y dylid lleihau'r effaith ar adnoddau amwynderau, gan gynnwys traethau, llwybrau arfordirol a'r cwrs golff.
- Teimlai rhanddeiliaid fod golwg yr opsiynau yn bwysig i dwristiaid a thrigolion fel ei gilydd a bod angen cadw golwg a naws Pwllheli.
- Dywedodd rhai rhanddeiliaid y dylid ystyried cyfleoedd ar gyfer atal/lliniaru llifogydd a fyddai hefyd yn gwella'r amgylchedd ar gyfer bywyd gwyllt, megis morfeydd heli neu orlifdir. Roedd rhanddeiliaid eraill yn pryderu ynghylch dŵr hallt yn treiddio i gynefinoedd presennol.
- Codwyd pryderon ynghylch mynediad i ffyrdd a llifogydd ar ffyrdd, yn enwedig ffordd yr A499 rhwng Pwllheli a Phenrhos, ac effeithiau hyn, gan gynnwys mynediad at wasanaethau hanfodol ac effeithiau traffig wedi'i ddargyfeirio ar ffyrdd a chymunedau cyfagos.
Rydym wedi ceisio mynd i'r afael â rhai o ymholiadau’r rhanddeiliaid wrth ymateb i’r cwestiynau cyffredin yr ydym yn eu cael. O ran sylwadau’r rhanddeiliaid ynghylch yr opsiynau, byddwn yn cyflawni’r canlynol:
- Fel rhan o gam presennol y prosiect, bydd y model hydrolig yn cael ei ddefnyddio i ddarparu dadansoddiad o effeithiau cynnal a chadw sianeli (carthu) ar y perygl o lifogydd.
- Oherwydd sylwadau cadarnhaol gan randdeiliaid am amddiffynfeydd arfordirol peirianneg galed a phryderon ynghylch erydu arfordirol ar y tir blaen gorllewinol, bydd y penderfyniad i eithrio estyniad amddiffynfeydd peirianneg galed (amddiffynfeydd meini) i dir blaen yr arfordir gorllewinol o'r rhestr fer yn cael ei ailystyried a'i graffu arno.
- Nid yw giât newydd ar gyfer yr harbwr wedi ei chynnwys ar y rhestr fer derfynol oherwydd pryderon ynghylch gwerth am arian a mynediad.
A yw carthu yn opsiwn?
Mae CNC yn hyrwyddo dulliau cynaliadwy o reoli afonydd drwy annog gweithgareddau sy’n cadw ac adfer prosesau naturiol lle bynnag y bo modd. Mae dyddodi gwaddodion yn un o'r prosesau naturiol hyn. O ganlyniad i gael gwared â gwaddodion, gellir cael gwared ar gynefinoedd, amharu ar brosesau afonydd, a chynyddu erydiad mewn mannau eraill ar hyd y cwrs dŵr, a gall fod yn niweidiol i fywyd gwyllt. Ystyrir gwaith carthu banciau tywod lleol yn ogystal â dulliau eraill o reoli cyrsiau dŵr yn rheolaidd pan fydd CNC yn asesu sut i reoli’r perygl o lifogydd. Mae materion gweithredol a chynnal a chadw presennol yn annibynnol ar yr ymyriadau cyfalaf sy'n cael eu hystyried drwy'r prosiect.
Fodd bynnag, nid yw’r gwaith o fodelu afonydd a wnaed yn cefnogi nac yn darparu tystiolaeth o fanteision carthu afon Rhyd-hir a Phenrhos ac afon Erch ar raddfa fawr yn ystod digwyddiadau llifogydd eithafol. Mae'r cyrsiau dŵr isel hyn yn destun cloi llanw wrth allfeydd yr harbwr. Mewn gwirionedd, gallai carthu'r sianeli i fyny'r afon gynyddu nifer y bobl a'r eiddo sydd mewn perygl o lifogydd yng nghanol y dref o dan rai amodau. Efallai y bydd safleoedd lleol ar wahân lle mae cronni deunydd yn tueddu i fod yn fwy cyffredin, e.e. o amgylch adeileddau fel pontydd, lle gallai gwaith carthu banciau tywod lleol fod yn effeithiol ac yn gyfiawn ar gyfer rheoli’r perygl o lifogydd. Rydym yn gwneud penderfyniadau ar sail safle penodol gan ddefnyddio tystiolaeth.
A yw'r prosiect hwn yn ystyried newid yn yr hinsawdd?
Mae ystyried a gwerthuso effeithiau newid yn yr hinsawdd yn ganolog i'r prosiect a datblygu'r opsiwn a ffefrir. Ystyrir newid yn yr hinsawdd yn unol â chanllawiau diweddaraf Llywodraeth Cymru.
Rheoli perygl llifogydd ac erydu arfordirol: addasu i newid yn yr hinsawdd | LLYW.CYMRU
Mae hyn yn sicrhau y gellir gwneud achos busnes economaidd gredadwy, sy'n gyson wrth gymhwyso'r ansicrwydd sy'n gysylltiedig â newid yn yr hinsawdd, i gefnogi penderfyniadau buddsoddi Llywodraeth Cymru sy'n cyd-fynd â dyheadau Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol.
Beth yw addasu arfordirol?
Mae llawer o gymunedau arfordirol yn wynebu newidiadau sylweddol wrth i Gymru geisio addasu i newid yn yr hinsawdd, erydu arfordirol, a chynnydd yn lefel y môr. Mae'r newidiadau a'r heriau sy'n cael eu hwynebu yn sylweddol. Maent yn cynnwys lefelau dŵr daear sy'n newid, newid o ran defnydd tir, safonau amddiffyn rhag llifogydd sy'n lleihau, realiti gweithredu Cynlluniau Rheoli Traethlin i gymunedau lleol a seilwaith, a'r heriau o reoli'r cymunedau sydd fwyaf mewn perygl. Mae yna oblygiadau sylweddol hefyd o ran rheoli nodweddion daearol a dyfrol sydd wedi'u diogelu’n gyfreithiol, asedau treftadaeth, a mynediad cyhoeddus, sydd hefyd yn agored i effeithiau newid arfordirol.
Mae addasu arfordirol yn disgrifio'r broses a'r strategaethau a ddefnyddir i reoli'r newid hwn, i leihau canlyniadau negyddol ond hefyd i fod â'r potensial i ddarparu cyfleoedd newydd.
Cyfoeth Naturiol Cymru / Ein prosiectau arfordirol
Cyfoeth Naturiol Cymru / Cynlluniau Rheoli Traethlin
Beth yw gwasgfa arfordirol a sut mae'n berthnasol i'r prosiect hwn?
Lle mae adeileddau o waith dyn wedi'u hadeiladu i amddiffyn cymunedau a thir rhag llifogydd ac erydu arfordirol, megis morgloddiau neu amddiffynfeydd meini, gellir atal y cynefin rhag symud tua'r tir wrth i lefel y môr godi tra bydd yn parhau i gael ei golli o'r lan isaf. Gelwir hyn yn ‘wasgfa arfordirol’. Mae gwasgfa arfordirol yn golygu bod maint a swyddogaeth morfa heli yn lleihau dros amser, ynghyd â'r cynefinoedd a'r rhywogaethau y mae'n eu cynnal. Mae llawer o gynefinoedd morfa heli wedi'u diogelu’n gyfreithiol, felly mae'n ofynnol i ni nodi morfa heli newydd i wneud yn iawn am golledion yn y dyfodol gyda chynnydd yn lefel y môr lle cynigir amddiffynfeydd rhag llifogydd newydd neu well. Mae hyn yn berthnasol i brosiect Pwllheli gan y gallai fod angen amddiffynfeydd newydd neu wedi'u huwchraddio i reoli peryglon yn y dyfodol.
Y cyd-destun ehangach
Mae Cynlluniau Rheoli Traethlin (SMP2s) yn ymatebion polisi i newidiadau amgylcheddol. Maent yn darparu’r fframwaith ar gyfer rheoli effaith hirdymor llifogydd llanwol ledled Cymru.
Maent yn rhannu’r arfordir yn adrannau llai a elwir yn ‘unedau polisi’ ac yn esbonio sut y dylai pob uned gael ei rheoli yn y tymor byr, canolig a hir, gan ystyried cynaliadwyedd gweithgareddau ac asedau rheoli perygl llifogydd a blaenoriaethau ar gyfer amddiffyn rhag llifogydd.
Gwasgfa Arfordirol
Lle mae strwythurau artiffisial wedi’u hadeiladu i amddiffyn cymunedau a thir rhag llifogydd ac erydu arfordirol, megis morgloddiau neu waliau cynnal creigiau, gall y cynefin gael ei atal rhag symud tua’r tir wrth i lefelau’r môr godi, ac mae’n parhau i gael ei golli o’r lan isaf. Cyfeirir at hyn fel ‘gwasgfa arfordirol’.
Mae gwasgfa arfordirol yn golygu bod maint a swyddogaeth y morfa heli yn lleihau dros amser, ynghyd â’r cynefinoedd a’r rhywogaethau y maent yn eu cynnal.
Mae llawer o gynefinoedd morfa heli wedi’u gwarchod yn gyfreithiol, felly mae’n ofynnol i ni greu morfa heli newydd i wrthbwyso colledion yn y dyfodol pan fydd lefel y môr yn codi.
Bywoliaethau
Efallai bod tirfeddianwyr a ffermwyr wedi sylwi bod yr amgylchedd yn newid ac rydym am glywed eich pryderon a’ch syniadau o ran addasu.
Yr Amgylchedd Naturiol
Mae ardal yr astudiaeth yn ffurfio cyfuniad pwysig o gynefinoedd arfordirol a gwlyptir sy’n gweithredu fel coridorau gwyrdd i gefn gwlad cyfagos.
Adlewyrchir pwysigrwydd amgylcheddol yr ardal hon yn y nifer fawr o gynefinoedd a rhywogaethau gwarchodedig.
Mae llawer o’r rhain o bwysigrwydd Cenedlaethol a Rhyngwladol ac mae’r rhain hefyd yn cael eu bygwth gan effeithiau llifogydd a’r newid yn yr hinsawdd.
Hamdden
Mae ardal yr astudiaeth yn cynnig llawer o gyfleoedd ar gyfer gweithgareddau hamdden amrywiol.
Bydd y rhain hefyd yn cael eu hystyried yn ofalus, gan eu bod o bwysigrwydd mawr i iechyd a lles pobl, a hefyd yn dod ag incwm i’r gymuned.
Yr Amgylchedd Hanesyddol
Mae gan yr ardal o amgylch Pwllheli hanes hir a diddorol. Mae Pwllheli ei hun wedi bod yn anheddiad ers y 13eg Ganrif, gyda chysylltiad cryf â’r môr fel prif borthladd pysgota Pen Llŷn.
Fodd bynnag, mae’r arfordir yma wedi newid yn sylweddol dros amser. Dros y 150 mlynedd diwethaf, bu datblygiad ac ymyrraeth sylweddol gan bobl.
Bydd y camau hyn wedi effeithio ar ddatblygiad y draethlin yn ystod y cyfnod hwn, a byddant yn parhau i wneud hynny yn y dyfodol.
Er enghraifft, arweiniodd adeiladu’r rheilffordd at amgáu ardaloedd y gors ar hyd arfordir y dwyrain ac, yn sgil hynny, mae wedi cyfyngu ar allu’r twyni eu hunain i symud tua’r tir.
Bu newidiadau helaeth i Draeth De Pwllheli, gyda gwaith adfer tir wedi digwydd yn ystod y 19eg ganrif. Estynnwyd y rheilffordd ar draws cei’r gogledd i Bwllheli ym 1910, a arweiniodd at sefydlogi safle’r draethlin ym Mhwllheli ei hun.
Ym 1813, adeiladwyd arglawdd Pwllheli (Embankment Road) a gatiau llifogydd llanwol, gan gysylltu’r brif dref â Thraeth y De. Creodd hyn strwythur sylfaenol yr harbwr mewnol ac allanol sy’n bodoli heddiw, yn ogystal â chael effaith amlwg ar sut mae’r tir i’r gorllewin o fan hyn wedi addasu.
Tirwedd
Mae angen ystyried harddwch naturiol rhagorol yr ardal yn ofalus gyda’i chysylltiad agos â Pharc Cenedlaethol Eryri wrth gynllunio prosiectau.
Gweler yr arddangosfwrdd ar gyfer Pwllheli - Y cyd-destun ehangach
Ein gwaith yn yr ardal
Cyfoeth Naturiol Cymru yw corff amgylcheddol mwyaf Cymru.
Yn ogystal â rheoli perygl llifogydd, mae gennym lawer o ddyletswyddau a chyfrifoldebau cyfreithiol i sicrhau ein bod yn diogelu’r
amgylchedd rhagorol rydym yn byw ynddo nawr ac yn y dyfodol.
Er mwyn cyflawni hyn, rydym wedi dechrau cynnal nifer o arolygon arbenigol i’n helpu ni i ddeall cyflwr natur ar hyn o bryd.
Hon yw ein llinell sylfaen. Bydd asesiadau’r amgylchedd yn cael eu defnyddio i sicrhau bod yr holl gymeradwyaethau angenrheidiol ar waith ar gyfer unrhyw waith a wnawn.
Rhaid i ni: ddiogelu’r amgylchedd naturiol a hanesyddol, defnyddio adnoddau naturiol mewn ffordd gynaliadwy, chwilio am ffyrdd o osgoi’r Argyfyngau Hinsawdd ac Ecoleg.
Y Prosiect
Rydym wedi creu model llifogydd cyfrifiadurol i gyfrifo graddfeydd llifogydd a dyfnderoedd dŵr posibl o stormydd, ac rydym wedi cynnal arolygon amgylcheddol fel rhan o’n proses o gasglu tystiolaeth.
Rydym wedi bod yn asesu Rhestr Hir o opsiynau i greu Rhestr Fer arfaethedig, gan flaenoriaethu lleihau perygl llifogydd i bobl a chartrefi.
Y tu allan i gwmpas y prosiect, ond yn parhau
- Rydym yn archwilio, yn gweithredu ac yn cynnal amddiffynfeydd rhag llifogydd, gan weithio gyda pherchnogion asedau a sefydliadau eraill.
- Rydym yn cyflawni dyletswyddau cadwraeth a rheoleiddiol i ddiogelu’r amgylchedd.
- Ar hyn o bryd, rydym yn cynnal y tair prif afon sy’n dod i mewn i Bwllheli (Erch, Penrhos a Rhyd-hir)
- Rydym yn cyhoeddi rhybuddion llifogydd ar gyfer yr arfordir, yn ogystal â rhybuddion llifogydd afonol ar gyfer afon Erch ac afon Rhyd-Hir.
- Byddwn yn parhau i gyflawni ein swyddogaethau ymateb parhaus yn ystod llifogydd.
Strwythurau amddiffyn rhag llifogydd
Mae nifer o amddiffynfeydd rhag llifogydd yn bodoli yn ardal astudiaeth Pwllheli. Mae’r rhain yn cynnwys argloddiau, wal harbwr a gatiau mecanyddol mewn lleoliadau allweddol.
Drwy’r astudiaeth hon, rydym yn datblygu ein dealltwriaeth o’r perygl o lifogydd a swyddogaeth yr amddiffynfeydd fel y gallwn barhau i ddiogelu cartrefi a busnesau yn y tymor hir.
Gweler yr arddangosfwrdd ar gyfer Strwythurau amddiffyn rhag llifogydd
Perygl Llifogydd Arfordirol
Mae’r perygl o lifogydd ar hyd yr arfordir yn cael ei ddylanwadu gan y broses arfordirol amlycaf sy’n siapio’r arfordir. Mae mwy o erydu yn rhoi pwysau ar yr amddiffynfeydd presennol, ac mae hyn yn arwain at fwy o risg y bydd amddiffynfeydd yn torri a lifogydd llanwol yn y pen draw.
Mae dal y llinell yn yr ardaloedd lle mae’r pwysau erydu presennol yn cynyddu’r posibilrwydd o erydu ar ardaloedd y naill ochr a’r llall i’r ardal warchodedig. Felly, mae’r opsiynau a gyflwynwyd yn canolbwyntio ar reoli ail-alinio’r ardaloedd hyn yn unol â’r Cynllun Rheoli Traethlin.
Opsiynau a gynigir ar gyfer y rhestr fer:
- Waliau Harbwr wedi’u Codi - Codi uchder amddiffynfeydd o amgylch yr harbwr lle bo angen i reoli’r perygl o lifogydd o ddigwyddiadau stormydd yn y dyfodol.
- Porth Harbwr Newydd - Rhwystr rheoledig wrth fynedfa’r harbwr i greu capasiti o fewn yr harbwr i reoli llifogydd afon ac, yn yr un modd, i reoli peryglon llifogydd llanwol o ymchwyddiadau storm.
- Ail-alinio Amddiffynfeydd (Mewndirol) - Amddiffynfeydd arfordirol newydd i’r gorllewin o’r dref, yn berpendicwlar i’r ffrynt arfordirol sy’n caniatáu i’r arfordir atchwelyd.
- Ail-alinio Amddiffynfeydd (Arfordirol) - Symud amddiffynfeydd arfordirol newydd ychydig i’r tir ond parhau i aros yn gyson â’r aliniad presennol ar hyd ffrynt arfordirol y gorllewin, gan ganiatáu lle i’r arfordir atchwelyd.
Opsiynau na chynigiwyd ar gyfer y rhestr fer:
- Grwynau a Morgloddiau - Rhwystrau caled (craig neu bren fel arfer) a ddyluniwyd i helpu i ddal gwaddodion a gwarchod y traeth, gan wella amddiffyniad rhag llifogydd ac erydu.
- Ailgyflenwi’r Traeth/Tywod - Cyflwyno cyfaint sylweddol o waddodion neu dywod ar hyd ffrynt y gorllewin i gynyddu i ba raddau y gall y twyni a’r lan weithredu fel rhwystr i ddigwyddiadau stormydd.
- Amddiffynfeydd Peirianneg Caled - Amddiffynfeydd peirianneg caled megis arfogaeth craig neu rip-rap i amddiffyn y draethlin rhag sgwriad ac erydu tonnau.
Gweler yr arddangosfwrdd ar gyfer Perygl Llifogydd Arfordirol
Perygl llifogydd o afonydd - Gorllewin
Mae nifer o gyrsiau dŵr ac ardaloedd o ddiddordeb i’r gorllewin o Bwllheli. Yma mae tair prif afon sef Afon Rhyd-hir, Afon Penrhos ac Afon Dwyryd yn uno wrth agosáu at ymyl gorllewinol Pwllheli. Maen nhw’n parhau i lifo tuag at y dref fel Afon Rhyd-hir sy’n mynd i mewn i’r harbwr drwy gatiau llanw islaw Ffordd y Cob.
Mae perygl llifogydd o’r cyrsiau dŵr hyn yn deillio’n bennaf o’r afonydd yn cael eu cloi gan y llanw pan fydd y gatiau’n cau yn ystod llanw uchel. Pan fydd hyn yn cyd-daro â llif uchel mewn afonydd o ganlyniad i lawiad hir neu drwm mae lefelau dŵr yn yr afonydd yn cynyddu, gan orlifo i’r gorlifdir oddi amgylch. Gall hyn arwain at lifogydd sy’n effeithio ar bobl, ar eiddo a’r A499.
Opsiynau a gynigir ar gyfer y rhestr fer:
- Porth Harbwr Newydd - Rhwystr rheoledig wrth fynedfa’r harbwr i greu capasiti o fewn yr harbwr i reoli llifogydd afon ac, yn yr un modd, i reoli peryglon llifogydd llanwol o mchwyddiadau storm.
- Dargyfeirio Afon - Ailbroffilio graddiant Afon Rhyd-hir fel ei bod yn dargyfeirio llifoedd i’r arfordir mewn lleoliad newydd i’r gorllewin o’r dref.
Opsiynau na chynigiwyd ar gyfer y rhestr fer:
- Storio i fyny’r afon - Cyflwyno newidiadau yn y tir i fyny’r afon, i greu capasiti i storio dŵr llifogydd yno.
- Amddiffynfeydd Uniongyrchol - Amddiffynfeydd lleol yng nghanol y dref lle gallant ddarparu amddiffyniad uniongyrchol rhag llifogydd afon.
- Gor-bwmpio ar Afon Rhydhir ac Afon Penrhos - Gorsafoedd pwmpio cyfaint uchel i’w hadeiladu ym Mhwllheli, a ddyluniwyd i bwmpio llifoedd afon uchel i’r môr pan fyddai llanw uchel fel arall yn achosi effaith i fyny’r afon.
Mae’r rhain yn opsiynau ychwanegol a fydd yn cael eu hystyried ar y cyd â’r prif opsiynau sy’n cyrraedd y rhestr fer.
- Codi lefel ffordd - Codi uchder y ffordd uwchben lefelau llifogydd a ragwelir i leihau’r risg y bydd y ffordd yn gorfod cau oherwydd llifogydd.
- Rheoli Llifogydd yn Naturiol - Rheoli Llifogydd yn Naturiol yw pan ddefnyddir prosesau naturiol i leihau’r perygl o lifogydd drwy adfer troeon mewn afonydd, newid cyflymder llif y dŵr mewn afonydd a’r ffordd y caiff tir ei reoli fel y gall pridd amsugno mwy o ddŵr.
- Mesurau Cydnerthedd Eiddo - Gall mesurau Cydnerthedd Eiddo Rhag Llifogydd helpu i atal dŵr rhag llifo i adeilad neu gynorthwyo’r broses o adfer yn gyflym ar ôl llifogydd.
- Carthu - Carthu parhaus sylweddol ac ailbroffilio sianel yr afonydd i wella llifoedd a chapasiti.
Gweler yr arddangosfwrdd ar gyfer Perygl llifogydd o afonydd - Gorllewin
Perygl llifogydd o afonydd - Dwyrain
I’r dwyrain o Bwllheli mae Afon Erch yn llifo o bentref Abererch tua’r dref. Mae’r afon hon yn mynd i mewn i’r harbwr ar ei ochr ddwyreiniol, ar ôl mynd drwy’r giatiau llanw gerllaw Ffordd Abererch. Ym mhentref Abererch mae’r brif ardal perygl llifogydd o Afon Erch.
Mae strwythurau amddiffyn rhag llifogydd yn bodoli yma gan gynnwys arglawdd sy’n helpu i amddiffyn y pentref. Er hynny, mae perygl llifogydd yn dal i fodoli pan fydd y glannau yn gorlifo mewn digwyddiadau eithafol a allai ddigwydd yn amlach wrth i’r hinsawdd newid.
Opsiynau a gynigir ar gyfer y rhestr fer:
- Amddiffynfeydd Uniongyrchol - Waliau Llifogydd/Argloddiau - Amddiffynfeydd lleol yng nghanol y dref lle gallant ddarparu amddiffyniad uniongyrchol rhag llifogydd afon.
Opsiynau na chynigiwyd ar gyfer y rhestr fer:
- Storio i fyny’r afon - Cyflwyno newidiadau yn y tir i fyny’r afon, i’r gogledd o Abererch, i greu capasiti i storio dŵr llifogydd yno.
- Gwelliannau Trawsgludo’r Cwrs Dŵr - Cyflwyno ceuffosydd newydd i lawr yr afon o Abererch i wella llifoedd ymlaen a lleihau’r effaith grynhoi.
Mae’r rhain yn opsiynau ychwanegol a fydd yn cael eu hystyried ar y cyd â’r prif opsiynau sy’n cyrraedd y rhestr fer.
- Rheoli Llifogydd yn Naturiol - Rheoli Llifogydd yn Naturiol yw pan ddefnyddir prosesau naturiol i leihau’r perygl o lifogydd drwy adfer troeon mewn afonydd, newid cyflymder llif y dŵr mewn afonydd a’r ffordd y caiff tir ei reoli fel y gall pridd amsugno mwy o ddŵr.
- Mesurau Cydnerthedd Eiddo - Gall mesurau Cydnerthedd Eiddo Rhag Llifogydd helpu i atal dŵr rhag llifo i adeilad neu gynorthwyo’r broses o adfer yn gyflym ar ôl llifogydd.
- Carthu - Carthu parhaus sylweddol ac ailbroffilio sianel yr afonydd i wella llifoedd a chapasiti.
Gweler yr arddangosfwrdd ar gyfer Perygl llifogydd o afonydd - Dwyrain
Asesu’r opsiynau
Ffactorau Llwyddiant Critigol
Dyma ganlyniadau'r prosiect sy'n hanfodol i gyflawni'r prosiect yn llwyddiannus ac sy'n wahanol i'r Amcanion sy'n nodi canlyniadau dyheadol
Ffit Strategol - Dylai’r opsiwn leihau’r perygl o lifogydd o’r môr a phrif afonydd yn sylweddol. Dylai gyd-fynd â’r strategaethau, y polisïau, a’r canllawiau rheoli perygl llifogydd perthnasol a sicrhau manteision ehangach i’r ardal leol.
Gwerth am Arian Posibl - Dylai’r opsiwn gyflawni cymhareb ‘cost – budd’ gadarnhaol. Dylai sicrhau arbedion effeithlonrwydd a lleihau costau sy’n gysylltiedig â gofynion cynnal a chadw a gweithredu yn y dyfodol.
Capasiti a Galluogrwydd Cyflenwyr - Rhaid i’r opsiwn gyfateb i gapasiti a gallu cyflenwyr posibl i’w gyflawni.
Fforddiadwyedd Posibl - Rhaid i’r opsiwn fodloni’r gofynion a chyflawni canlyniadau er mwyn bod yn gymwys i gael cyllid drwy Gymorth Grant Rheoli Perygl Llifogydd Llywodraeth Cymru. Dylai’r opsiwn ystyried cyfleoedd i ddarparu buddion i bartneriaid ariannu posibl.
Cyflawnadwyedd Posibl - Rhaid i’r opsiwn fod yn ffisegol bosibl i’w adeiladu o fewn y cyfyngiadau yn yr ardal. Rhaid i’r caniatadau perthnasol fod ar gael. Rhaid i’r Awdurdod Rheoli Risg allu bodloni anghenion rheoli a chynnal a chadw hirdymor yr opsiwn.
Amcanion Buddsoddi
Mae amcanion buddsoddi'r prosiect wedi'u sefydlu trwy ddeialog gynnar â rhanddeiliaid ac fe'u cyflwynir yn y tabl canlynol. Mae'r amcanion buddsoddi hyn yn ddyheadol ac yn nodi 'lle rydym am fod' neu 'yr hyn rydym am ei gyflawni' ac nid ydynt wedi'u diffinio fel eu bod yn gosod terfynau ar yr hyn sy'n bosibl.
- Rhagweld effeithiau'r newid yn yr hinsawdd a cheisio lleihau'r perygl o lifogydd a'r effaith ar eiddo, seilwaith trafnidiaeth a'r risg i fywyd sy'n gysylltiedig â llifogydd afonol a llanwol o afon Erch ac afon Rhyd-hir a gorlifo dros ffrynt arfordirol Pwllheli.
- Cynyddu perfformiad yr amddiffynfeydd rhag llifogydd a’r strwythurau rheoli presennol, gan gynnwys lleihau’r gwaith cynnal a chadw gweithredol tymor byr i dymor hir a’r rhwymedigaethau iechyd a diogelwch.
- Deall esblygiad prosesau arfordirol ac ystyried yr amserlen a’r trothwyon posibl ar gyfer gweithredu polisi SMP. Cyflwyno atebion a fydd yn cyflawni yn erbyn polisïau SMP2 ar gyfer adrannau ffrynt arfordirol Pwllheli a fydd yn gallu addasu i strategaethau ehangach a nodwyd gan CNC a Chyngor Gwynedd.
- Darparu atebion perygl llifogydd sy’n gallu dangos darpariaeth yn erbyn egwyddorion a buddion Rheoli Adnoddau Naturiol yn Gynaliadwy. Cefnogi blaenoriaethau argyfyngau hinsawdd a bioamrywiaeth Llywodraeth Cymru.
- Cynnal a gwella bioamrywiaeth a gwytnwch ecosystemau, drwy weithio gyda Rheoli Llifogydd yn Naturiol a nodi cyfleoedd ehangach yn y dalgylch.
- Drwy ymgysylltu'n effeithiol, ystyried anghenion a safbwyntiau'r gymuned leol a rhanddeiliaid.
- Cefnogi amwynder ac adfywio ym Mhwllheli a, lle’n bosibl, gwella amgylcheddau naturiol, hanesyddol, gweledol ac adeiledig er mwyn hyrwyddo diwylliant lleol a’r Gymraeg.
- Hyrwyddo rheolaeth gynaliadwy o'r twyni (cynefin blaenoriaethol) gan wella mynediad a gwella cydlyniant cymdeithasol a hamdden ar yr un pryd.
- Nodi opsiynau o fewn ‘Cynllun Addasu Arfordirol’ ar gyfer creu, adfer a gwella cynefinoedd er mwyn cefnogi Rheoli Adnoddau Naturiol yn Gynaliadwy (SMNR) a blaenoriaethau cadwraeth.
- Ar y cyd â’r cyhoedd a rhanddeiliaid, cefnogi’r gwaith o gynllunio a chyfathrebu ‘Cynllun Addasu Arfordirol’ ar gyfer gorlifdir arfordirol gorllewin a dwyrain Pwllheli.
Gwerthusiad o’r Opsiynau Rhestr Hir
Cyfuniadau rhestr fer arfaethedig
Mae sawl ardal o berygl llifogydd yn ardal yr astudiaeth sy’n gofyn am liniaru o ffynonellau afonol ac arfordirol. Felly, mae’r opsiynau penodol i leoliad wedi’u huno i greu rhestr fer o opsiynau cydnaws sy’n cwmpasu ardal yr astudiaeth.
Gall y cyfuniadau arfaethedig fod yn destun newid hyd nes y bydd canlyniadau terfynol yr asesiad Achos Amlinellol Strategol wedi dod i law.
Cyfuniad A:
- Afonydd Gorllewin – Busnes fel arfer
- Arfordir Gorllewin - Ail-alinio Amddiffynfeydd - Arfordirol
- Harbwr - Porth Harbwr Newydd
- Afonydd Dwyrain – Amddiffynfeydd Uniongyrchol – Waliau Llifogydd/Argloddiau
- Arfordir Dwyrain - Dim Ymyrraeth Gweithredol
Cyfuniad B:
- Afonydd Gorllewin – Dargyfeirio Afon
- Arfordir Gorllewin - Ail-alinio Amddiffynfeydd - Arfordirol
- Harbwr - Waliau Harbwr wedi’u Codi
- Afonydd Dwyrain – Amddiffynfeydd Uniongyrchol – Waliau Llifogydd/Argloddiau
- Arfordir Dwyrain - Dim Ymyrraeth Gweithredol
Cyfuniad C:
- Afonydd Gorllewin – Busnes fel arfer
- Arfordir Gorllewin - Ail-alinio Amddiffynfeydd - Mewndirol
- Harbwr - Porth Harbwr Newydd
- Afonydd Dwyrain – Amddiffynfeydd Uniongyrchol – Waliau Llifogydd/Argloddiau
- Arfordir Dwyrain - Dim Ymyrraeth Gweithredol
Cyfuniad D:
- Afonydd Gorllewin – Dargyfeirio Afon
- Arfordir Gorllewin - Ail-alinio Amddiffynfeydd - Mewndirol
- Harbwr - Waliau Harbwr wedi’u Codi
- Afonydd Dwyrain – Amddiffynfeydd Uniongyrchol – Waliau Llifogydd/Argloddiau
- Arfordir Dwyrain - Dim Ymyrraeth Gweithredol
Gweler yr arddangosfwrdd ar gyfer Cyfuniadau rhestr fer arfaethedig
Ardaloedd
- Pwllheli North
- Pwllheli South
Cynulleidfaoedd
- Flooding
- Llifogydd
Diddordebau
- Flooding
- Llifogydd
Rhannu
Rhannu ar Twitter Rhannu ar Facebook